Trong vài năm trở lại đây, cụm từ intern không lương trở thành đề tài nóng trên các diễn đàn việc làm, đặc biệt là trong cộng đồng sinh viên và người mới tốt nghiệp. Nhiều doanh nghiệp đăng tin tuyển dụng intern với yêu cầu công việc gần như tương đương nhân viên chính thức nhưng lại không trả lương hoặc chỉ hỗ trợ chi phí rất nhỏ. Điều này tạo ra nhiều tranh cãi: Liệu đó là cơ hội rèn luyện thực sự hay chỉ là cách các công ty tận dụng sức lao động giá rẻ?

Nếu đứng ở góc nhìn tích cực, intern không lương có thể là cơ hội tiếp cận môi trường làm việc chuyên nghiệp, học hỏi kỹ năng thực tế, tạo mối quan hệ trong ngành. Nhưng ở góc nhìn tiêu cực, việc này dễ khiến người mới đi làm bị bóc lột, mất thời gian và công sức mà không nhận được giá trị xứng đáng. Vấn đề nằm ở chỗ: Bạn có thật sự “được” nhiều hơn “mất” hay không?

Vì sao intern không lương vẫn tồn tại phổ biến?

Mặc dù là chủ đề gây tranh cãi và nhận không ít ý kiến phản đối, intern không lương vẫn xuất hiện với tần suất cao trên các nền tảng tuyển dụng, đặc biệt ở những ngành cần nhiều nhân sự trẻ như marketing, thiết kế hay công nghệ thông tin. Điều này không phải ngẫu nhiên, mà bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân mang tính đặc thù của thị trường lao động.

Trước hết, phải kể đến tâm lý của những người mới gia nhập thị trường lao động. Phần lớn sinh viên mới tốt nghiệp hoặc đang trong giai đoạn thực tập đều thiếu kinh nghiệm thực tế, chưa có dự án hoặc thành tích nổi bật trong hồ sơ. Họ sẵn sàng chấp nhận làm intern không lương với mong muốn tích lũy kỹ năng, tạo dấu ấn trong CV và mở rộng mối quan hệ trong ngành. Trong mắt họ, đây là một “khoản đầu tư” vào sự nghiệp tương lai, dù không mang lại thu nhập ngay lập tức.

Bên cạnh đó, yếu tố tài chính của doanh nghiệp cũng là lý do đáng chú ý. Không ít công ty quy mô nhỏ, đặc biệt là các startup mới thành lập, hoạt động với nguồn vốn hạn chế. Việc trả lương cho thực tập sinh ngay từ đầu đôi khi vượt quá khả năng ngân sách, nhất là khi khối lượng và tính chất công việc chưa được xác định rõ ràng. Thay vào đó, họ chọn phương án tuyển intern để vừa hỗ trợ công việc cơ bản, vừa đánh giá tiềm năng trước khi đưa ra đề nghị chính thức.

Ngoài ra, một số đơn vị áp dụng mô hình “đào tạo thay vì trả lương”. Theo quan điểm này, giai đoạn thực tập được coi là thời gian học việc, nơi doanh nghiệp cung cấp kiến thức, hướng dẫn kỹ năng, và cho phép thực tập sinh tiếp xúc với dự án thật. Thù lao ở đây không phải là tiền mặt, mà là cơ hội học hỏi và trải nghiệm.

Tuy nhiên, việc intern không lương tồn tại phổ biến không đồng nghĩa với việc hình thức này luôn mang lại lợi ích cho người tham gia. Sự thật là nếu không tìm hiểu kỹ, ứng viên có thể rơi vào tình huống bị lợi dụng sức lao động mà không thu được giá trị xứng đáng. Vì vậy, trước khi đồng ý, mỗi người cần đánh giá rõ ràng giữa lợi ích và rủi ro, đảm bảo rằng quãng thời gian thực tập sẽ thực sự giúp họ tiến gần hơn tới mục tiêu nghề nghiệp.

Xem thêm: Ứng viên ngành marketing chê lương thấp: Do kỳ vọng hay do thị trường?

Lợi ích thực tế khi làm intern không lương

Dù nhận về nhiều ý kiến trái chiều, không thể phủ nhận rằng trong một số trường hợp, việc trở thành intern không lương vẫn đem lại những giá trị đáng kể nếu bạn biết cách tận dụng cơ hội. Đây không chỉ là giai đoạn “làm để biết” mà còn có thể trở thành bước đệm vững chắc cho con đường sự nghiệp sau này.

Trước hết, intern không lương mang lại cơ hội trải nghiệm môi trường làm việc thực tế. Bạn sẽ được tiếp xúc trực tiếp với các quy trình vận hành của doanh nghiệp, làm quen với văn hóa công ty, và quan sát cách các phòng ban phối hợp để hoàn thành dự án. Điều này giúp bạn rút ngắn khoảng cách giữa kiến thức lý thuyết trên giảng đường và kỹ năng thực tiễn, đồng thời giảm bỡ ngỡ khi bước vào công việc chính thức.

Bên cạnh đó, đây là khoảng thời gian lý tưởng để tích lũy kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm. Không chỉ học hỏi về nghiệp vụ liên quan đến vị trí của mình, bạn còn được rèn luyện các kỹ năng quan trọng như giao tiếp, quản lý thời gian, làm việc nhóm hay xử lý tình huống phát sinh. Những kỹ năng này sẽ đồng hành cùng bạn suốt sự nghiệp, bất kể bạn làm ở lĩnh vực nào.

Một lợi ích khác mà nhiều người bỏ qua khi làm intern không lương chính là mở rộng mối quan hệ nghề nghiệp. Môi trường làm việc sẽ giúp bạn kết nối với đồng nghiệp, cấp trên, khách hàng và thậm chí là đối tác của công ty. Đây có thể là nguồn giới thiệu công việc quý giá trong tương lai, đặc biệt khi bạn để lại ấn tượng tốt trong quá trình cộng tác.

Ngoài ra, với các ngành đòi hỏi sản phẩm thực tế như marketing, thiết kế, lập trình, việc thực tập còn giúp bạn xây dựng portfolio hoặc CV ấn tượng. Sản phẩm bạn tham gia thực hiện trong thời gian làm intern không lương sẽ trở thành minh chứng rõ ràng về năng lực, giúp hồ sơ của bạn nổi bật hơn khi ứng tuyển các vị trí có lương.

Tuy nhiên, để tận dụng tối đa giá trị từ trải nghiệm này, bạn cần xác định rõ mục tiêu ngay từ đầu: mình sẽ học được gì, rèn luyện kỹ năng nào, và sản phẩm cuối cùng có thể bổ sung gì cho hồ sơ nghề nghiệp. Đừng đồng ý chỉ vì “ngại từ chối” – hãy đảm bảo rằng khoảng thời gian này thực sự mang lại lợi ích thiết thực cho con đường bạn đang theo đuổi.

Mặt trái của việc làm intern không lương

Bên cạnh những giá trị nhất định, hình thức intern không lương cũng tiềm ẩn không ít rủi ro mà nếu không cân nhắc kỹ, bạn rất dễ rơi vào tình trạng “mất nhiều hơn được”. Đây là lý do vì sao trước khi nhận lời, mỗi ứng viên cần hiểu rõ mặt trái của nó để có quyết định đúng đắn.

Một trong những vấn đề thường gặp là bị giao các công việc vặt không liên quan đến chuyên môn. Không ít trường hợp thực tập sinh chỉ được giao nhiệm vụ như photo tài liệu, pha cà phê, sắp xếp hồ sơ, hoặc hỗ trợ các tác vụ hành chính đơn giản. Những công việc này tuy giúp hiểu hơn về môi trường làm việc, nhưng lại không mang nhiều giá trị học hỏi, khiến bạn lãng phí thời gian thay vì trau dồi kỹ năng nghề nghiệp.

Ngoài ra, thiếu cam kết đào tạo cũng là rủi ro lớn khi tham gia intern không lương. Nếu doanh nghiệp không có kế hoạch đào tạo bài bản hoặc không chỉ định người hướng dẫn trực tiếp, bạn sẽ phải tự xoay xở, vừa khó phát triển chuyên môn vừa dễ bị bỏ quên giữa guồng công việc của tổ chức. Kết quả là sau thời gian thực tập, kỹ năng của bạn vẫn dậm chân tại chỗ.

Một yếu tố khác cần lưu ý là chi phí cá nhân phát sinh. Dù không được trả lương, bạn vẫn phải tự chi trả tiền đi lại, ăn uống, mua tài liệu hoặc chuẩn bị các công cụ phục vụ công việc. Nếu địa điểm làm việc xa hoặc yêu cầu di chuyển nhiều, khoản chi này có thể trở thành gánh nặng đáng kể, đặc biệt với sinh viên hoặc người mới ra trường.

Cuối cùng, không thể bỏ qua nguy cơ bị bóc lột sức lao động. Một số doanh nghiệp tận dụng intern không lương như nguồn nhân lực thay thế, giao khối lượng công việc lớn tương đương nhân viên chính thức, yêu cầu làm full-time trong thời gian dài nhưng không có bất kỳ chế độ hỗ trợ nào. Điều này không chỉ gây cảm giác bất công mà còn khiến thực tập sinh mất động lực, ảnh hưởng tiêu cực đến trải nghiệm nghề nghiệp.

Tóm lại, intern không lương không phải lúc nào cũng là cơ hội tốt. Nếu không tìm hiểu kỹ về doanh nghiệp và điều kiện làm việc, bạn rất dễ trở thành “nhân viên miễn phí” thay vì một thực tập sinh đúng nghĩa. Do đó, việc đánh giá rủi ro và cân nhắc lợi ích trước khi đưa ra quyết định là bước không thể bỏ qua.

Khi nào nên chấp nhận intern không lương?

Không phải mọi cơ hội intern không lương đều tiêu cực. Thực tế, trong một số trường hợp, việc chấp nhận làm việc không lương lại có thể trở thành bước đệm quý giá cho sự nghiệp nếu bạn biết lựa chọn đúng môi trường. Bạn có thể cân nhắc tham gia nếu hội tụ các điều kiện sau:

Trước hết, công ty phải có uy tín và minh bạch. Điều này thể hiện qua thông tin tuyển dụng rõ ràng, có mô tả công việc chi tiết, thời gian làm việc cụ thể và kế hoạch đào tạo được công khai. Một môi trường chuyên nghiệp sẽ giúp bạn an tâm rằng thời gian và công sức bỏ ra sẽ được đổi lại bằng kỹ năng và trải nghiệm thực tế.

Tiếp theo, vị trí thực tập cần liên quan trực tiếp đến ngành nghề hoặc lĩnh vực bạn muốn theo đuổi. Nếu bạn học marketing, làm intern không lương trong một agency quảng cáo sẽ có giá trị hơn nhiều so với làm ở một vị trí không liên quan, bởi bạn sẽ được tiếp xúc với những công việc sát với mục tiêu nghề nghiệp.

Thứ ba, hãy cân nhắc nếu bạn đang ở giai đoạn ưu tiên học hỏi hơn kiếm tiền. Sinh viên năm 3–4, người vừa tốt nghiệp hoặc những ai đang chuyển hướng ngành nghề thường coi giai đoạn này là khoảng thời gian đầu tư vào kiến thức và kỹ năng, thay vì đặt nặng vấn đề thu nhập ngay lập tức.

Một yếu tố quan trọng khác là cơ hội được làm việc với mentor giàu kinh nghiệm. Nếu công ty có người hướng dẫn trực tiếp, sẵn sàng chia sẻ kiến thức, phản hồi thường xuyên và giúp bạn hoàn thiện kỹ năng, thì việc chấp nhận một kỳ thực tập không lương có thể hoàn toàn xứng đáng.

Cuối cùng, thời gian thực tập nên ngắn hạn (từ 1–3 tháng). Đây là khoảng thời gian đủ để bạn học hỏi mà không ảnh hưởng lớn đến cơ hội tìm kiếm công việc có lương ngay sau đó.

Khi nào nên từ chối thẳng intern không lương?

Ngược lại, bạn nên mạnh dạn từ chối nếu nhận thấy những dấu hiệu cảnh báo sau:

Công ty mập mờ về mô tả công việc hoặc không đưa ra cam kết đào tạo rõ ràng.

Vị trí được giao không liên quan đến định hướng nghề nghiệp hoặc ngành học của bạn.

Yêu cầu làm full-time dài hạn nhưng không có bất kỳ khoản hỗ trợ nào về chi phí đi lại, ăn uống hay tài liệu.

Bạn đang cần nguồn thu nhập để trang trải cuộc sống, không thể dành toàn bộ thời gian cho một công việc không trả lương.

Có phản hồi tiêu cực từ những thực tập sinh trước đó về môi trường làm việc hoặc cách đối xử của doanh nghiệp.

Những yếu tố này thường cho thấy công việc khó mang lại giá trị thực tế và có thể khiến bạn rơi vào tình trạng bị lợi dụng sức lao động.

Chiến lược “tối đa hóa” giá trị khi chấp nhận intern không lương

Nếu bạn đã cân nhắc kỹ và quyết định nhận lời, hãy coi khoảng thời gian này như một khoản đầu tư sinh lời cho tương lai. Một số chiến lược giúp bạn tận dụng tối đa cơ hội gồm:

Xác định mục tiêu rõ ràng ngay từ ngày đầu: Bạn muốn học kỹ năng gì, mở rộng mối quan hệ ở lĩnh vực nào và đạt được thành quả gì khi kết thúc kỳ thực tập.

Chủ động tìm kiếm công việc phù hợp chuyên môn: Đừng thụ động chờ phân công; hãy đề xuất được tham gia vào những dự án giúp bạn phát triển kỹ năng.

Ghi chép và tổng kết định kỳ: Mỗi tuần, hãy tự đánh giá mình đã học được gì và còn thiếu sót ở đâu để điều chỉnh kịp thời.

Xây dựng thương hiệu cá nhân: Chia sẻ các trải nghiệm, bài học và thành quả đạt được lên LinkedIn, portfolio cá nhân hoặc CV.

Tận dụng cơ hội networking: Giữ liên lạc với đồng nghiệp, khách hàng, mentor; đây có thể là cầu nối giúp bạn tiếp cận các cơ hội nghề nghiệp tốt hơn.

Góc nhìn pháp luật về intern không lương tại Việt Nam

Ở Việt Nam, Bộ luật Lao động chưa quy định cụ thể về mức lương bắt buộc cho thực tập sinh, nhưng có những điều khoản liên quan đến điều kiện làm việc an toàn, quyền lợi và bảo hiểm của người lao động. Điều này đồng nghĩa, nếu một doanh nghiệp yêu cầu bạn làm việc tương đương nhân viên chính thức nhưng không trả bất kỳ khoản thù lao nào, đây có thể là hành vi vi phạm quyền lợi.

Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều doanh nghiệp “lách luật” bằng cách ký hợp đồng cộng tác, hợp đồng đào tạo hoặc thậm chí không ký bất kỳ văn bản nào. Điều này khiến việc bảo vệ quyền lợi của thực tập sinh trở nên khó khăn hơn. Vì vậy, trước khi nhận intern không lương, bạn cần tìm hiểu kỹ về quyền lợi pháp lý, đọc rõ các điều khoản trong hợp đồng (nếu có) và lưu lại các bằng chứng liên quan đến thỏa thuận ban đầu.

Xem thêm: Làm 8 tiếng mà không xong việc: Quản lý thời gian có thật sự đủ?

Kết luận

Quyết định chấp nhận hay từ chối intern không lương phụ thuộc vào mục tiêu nghề nghiệp, tình hình tài chính và mức độ uy tín của công ty. Nếu bạn nhận thấy cơ hội này giúp mình phát triển kỹ năng, mở rộng quan hệ và xây dựng hồ sơ nghề nghiệp, hãy tận dụng. Nhưng nếu cảm thấy bị lợi dụng hoặc không học được gì, hãy mạnh dạn tìm cơ hội khác.
Suy cho cùng, giá trị của một kỳ thực tập không nằm ở số tiền bạn nhận được, mà ở việc nó có đưa bạn đến gần hơn với mục tiêu sự nghiệp hay không.