Trong nhiều năm, triết lý tuyển dụng của không ít doanh nghiệp tập trung vào việc tìm kiếm “người giỏi nhất” – những cá nhân có CV sáng chói, thành tích nổi bật và kỹ năng vượt trội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, không phải lúc nào “giỏi nhất” cũng đồng nghĩa với “phù hợp nhất”.
Ngày càng nhiều nhà tuyển dụng, đặc biệt là các phòng nhân sự (HR), bắt đầu chuyển hướng sang chiến lược tuyển người phù hợp – những ứng viên không chỉ đáp ứng yêu cầu chuyên môn mà còn hòa nhập tốt với văn hóa doanh nghiệp, giá trị cốt lõi và định hướng phát triển dài hạn.
Sự thay đổi này không chỉ giúp giảm tỷ lệ nghỉ việc sớm mà còn gia tăng hiệu suất và sự gắn bó của nhân viên.

Vì sao “tuyển người phù hợp” đang trở thành xu hướng mới?

Trong quá khứ, phần lớn doanh nghiệp đặt trọng tâm gần như tuyệt đối vào yếu tố chuyên môn khi tuyển dụng. Ứng viên có thành tích xuất sắc, kỹ năng vượt trội thường được xem là “tấm vé vàng” để mang lại thành công cho tổ chức. Tuy nhiên, thực tiễn nhiều năm qua đã chỉ ra rằng, năng lực chuyên môn chỉ là một mảnh ghép trong bức tranh toàn diện của hiệu quả làm việc. Một cá nhân giỏi về kỹ thuật nhưng không hòa hợp với văn hóa công ty, hoặc thiếu kỹ năng phối hợp, có thể tạo ra những xung đột ngầm, giảm hiệu suất của cả tập thể.

Chính vì vậy, ngày càng nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các nhà quản trị nhân sự, bắt đầu dịch chuyển chiến lược sang tuyển người phù hợp. Đây không chỉ là xu hướng nhất thời, mà là bước tiến quan trọng để xây dựng một đội ngũ gắn kết, ổn định và hướng đến mục tiêu chung lâu dài.

Hạn chế tối đa rủi ro “tuyển nhầm”

Việc tuyển sai người không chỉ khiến doanh nghiệp phải bỏ ra nhiều tháng để đào tạo lại, mà còn tiêu tốn ngân sách và làm chậm tiến độ các dự án quan trọng. Ở những trường hợp nghiêm trọng, nhân sự không phù hợp còn có thể tạo ra mâu thuẫn nội bộ, làm giảm tinh thần làm việc của cả nhóm. Trái lại, khi tuyển người phù hợp, ứng viên đã có sẵn nền tảng tương đồng về tư duy, phong cách làm việc và giá trị cá nhân. Điều này giúp họ bắt nhịp nhanh hơn, hòa nhập dễ dàng hơn và hạn chế tối đa nguy cơ phải thay thế nhân sự sau một thời gian ngắn.

Nâng cao hiệu quả làm việc nhóm

Thế giới việc làm hiện đại đặt ra yêu cầu cao về khả năng cộng tác và phối hợp liên phòng ban. Một nhân viên giỏi nhưng quá thiên về cá nhân có thể trở thành “nút thắt” trong quy trình làm việc. Ngược lại, tuyển người phù hợp đồng nghĩa với việc chọn ra những cá nhân biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến đồng đội và sẵn sàng hỗ trợ lẫn nhau. Khi đó, mối liên kết giữa các thành viên sẽ trở nên bền chặt, hiệu suất công việc được tối ưu, và các mục tiêu chung sẽ được hoàn thành nhanh hơn, hiệu quả hơn.

Tăng cường sự gắn bó và trung thành với tổ chức

Một trong những yếu tố khó đo đếm nhưng vô cùng quan trọng trong tuyển dụng là mức độ gắn bó lâu dài của nhân viên. Những người cảm thấy mình “thuộc về” môi trường làm việc sẽ có động lực ở lại, đóng góp và phát triển cùng công ty. Việc tuyển người phù hợp giúp đảm bảo rằng giá trị, định hướng cá nhân và văn hóa doanh nghiệp song hành với nhau. Khi nhân viên tìm thấy sự đồng điệu, họ không chỉ hoàn thành công việc tốt hơn, mà còn trở thành những “đại sứ thương hiệu” tự nhiên cho tổ chức, góp phần duy trì sự ổn định nhân sự và giảm áp lực tuyển mới liên tục cho bộ phận HR.

Xem thêm: Trượt phỏng vấn liên tục – lỗi ở CV hay ở chính bạn?

Thế nào là “người phù hợp” trong tuyển dụng?

Trong quá trình tuyển người phù hợp, khái niệm “phù hợp” không chỉ đơn thuần dừng lại ở việc ứng viên đáp ứng đầy đủ các yêu cầu ghi trong JD (job description). Trên thực tế, một người thực sự phù hợp là sự kết hợp hài hòa giữa chuyên môn, thái độ, tư duy và khả năng hòa nhập với môi trường làm việc. Đây là yếu tố mang tính chiến lược, giúp doanh nghiệp không chỉ tìm được nhân sự làm việc hiệu quả mà còn gắn bó lâu dài.

Một số khía cạnh quan trọng để xác định một ứng viên có thực sự phù hợp hay không gồm:

Phù hợp về văn hóa

Đây là yếu tố nền tảng trong tuyển người phù hợp. Một ứng viên có hệ giá trị, niềm tin và phong cách làm việc tương đồng với văn hóa tổ chức sẽ dễ dàng hòa nhập và đóng góp tích cực hơn. Văn hóa doanh nghiệp chính là “chất keo” gắn kết các cá nhân, và sự đồng điệu trong tư duy sẽ giảm thiểu mâu thuẫn, tăng hiệu quả hợp tác.

Phù hợp về chuyên môn

Dù không nhất thiết phải là người xuất sắc nhất trên thị trường, ứng viên vẫn cần đáp ứng đủ kỹ năng, kiến thức để hoàn thành công việc một cách hiệu quả. Trong tuyển người phù hợp, chuyên môn được xem như nền tảng ban đầu, còn sự chủ động học hỏi và nâng cấp bản thân mới là yếu tố quyết định cho sự phát triển lâu dài.

Phù hợp về định hướng phát triển

Một nhân sự có tầm nhìn nghề nghiệp trùng khớp hoặc ít nhất là tương thích với lộ trình phát triển của công ty sẽ dễ dàng duy trì sự gắn bó. Khi cả hai cùng nhìn về một hướng, doanh nghiệp có thể yên tâm đầu tư đào tạo và phát triển nhân viên, thay vì lo lắng về việc họ rời đi trong thời gian ngắn. Đây là một phần quan trọng trong chiến lược tuyển người phù hợp.

Phù hợp về khả năng thích ứng

Môi trường kinh doanh luôn biến động, vì vậy một ứng viên linh hoạt, biết thích nghi với sự thay đổi, sẵn sàng học hỏi và cải thiện bản thân là tài sản quý giá. Những người này không chỉ giúp doanh nghiệp đối phó tốt hơn với thách thức mà còn góp phần thúc đẩy đổi mới, sáng tạo.

Tổng hòa tất cả các yếu tố trên, một ứng viên hội tụ đầy đủ tiêu chí về văn hóa, chuyên môn, định hướng và khả năng thích ứng sẽ mang lại giá trị bền vững hơn rất nhiều so với một cá nhân chỉ nổi bật về kỹ năng nhưng thiếu sự hòa hợp. Đó chính là lý do tại sao tuyển người phù hợp đang dần trở thành kim chỉ nam của nhiều nhà tuyển dụng hiện đại.

Sự khác biệt giữa “người giỏi nhất” và “người phù hợp”

Để thấy rõ hơn lý do tuyển người phù hợp đang được ưu tiên, hãy so sánh hai nhóm ứng viên này.

Tiêu chí	Người giỏi nhất	Người phù hợp
Kỹ năng chuyên môn	Xuất sắc, vượt trội so với yêu cầu	Đáp ứng đủ yêu cầu, có khả năng nâng cao
Khả năng thích ứng	Có thể kém linh hoạt nếu đã quen phong cách làm việc cũ	Linh hoạt, cởi mở với thay đổi
Hòa nhập văn hóa	Có thể xung đột giá trị, phong cách	Hòa hợp, đồng điệu với văn hóa công ty
Tính gắn bó	Có thể nhảy việc nhanh nếu thấy cơ hội tốt hơn	Gắn bó lâu dài nhờ sự đồng điệu
Tác động tới đội nhóm	Có thể nổi bật cá nhân nhưng giảm hiệu quả nhóm	Tăng hiệu quả và tinh thần làm việc chung

Lợi ích dài hạn của việc tuyển người phù hợp

Chiến lược tuyển người phù hợp không chỉ giúp doanh nghiệp giải quyết nhu cầu nhân sự trước mắt mà còn tạo ra những giá trị bền vững, ảnh hưởng tích cực đến toàn bộ hệ thống. Đây là một khoản “đầu tư nhân sự” mang lại lợi ích lâu dài, từ việc giữ chân nhân tài, tối ưu hiệu suất, cho đến thúc đẩy sự đổi mới.

Giảm tỷ lệ nghỉ việc sớm

Theo thống kê từ Gallup, “không phù hợp với văn hóa tổ chức” nằm trong nhóm nguyên nhân hàng đầu khiến nhân viên rời bỏ công ty, bất kể mức lương hay phúc lợi. Khi lựa chọn tuyển người phù hợp ngay từ giai đoạn đầu, doanh nghiệp sẽ hạn chế tối đa tình trạng này. Nhân viên tìm thấy sự đồng điệu về giá trị và môi trường làm việc sẽ ít có xu hướng rời bỏ, giúp giảm chi phí tuyển mới, đào tạo lại và thời gian trống vị trí. Không những vậy, đội ngũ ổn định còn duy trì được sự liền mạch trong vận hành và duy trì tinh thần tích cực cho cả tập thể.

Cải thiện năng suất chung

Một ứng viên phù hợp không mất quá nhiều thời gian để hòa nhập với quy trình, văn hóa và nhịp độ công việc. Họ nhanh chóng trở thành một phần của tập thể, chủ động phối hợp và hỗ trợ đồng nghiệp. Điều này không chỉ giúp cá nhân đạt hiệu suất cao hơn mà còn kéo theo sự cải thiện năng suất của toàn đội nhóm. Với tuyển người phù hợp, công ty có thể xây dựng một môi trường làm việc mà ở đó mọi thành viên cùng hướng đến mục tiêu chung, giảm xung đột nội bộ và tối ưu hiệu quả công việc.

Thúc đẩy tính sáng tạo và đổi mới

Sự phù hợp trong tuyển dụng không đồng nghĩa với việc tất cả nhân viên đều giống nhau về tư duy hay kỹ năng. Ngược lại, tuyển người phù hợp là tìm kiếm những người chia sẻ chung giá trị và mục tiêu nhưng vẫn mang đến góc nhìn mới mẻ. Khi các cá nhân hiểu và tin tưởng vào định hướng chung, họ sẵn sàng thử nghiệm giải pháp mới, sáng tạo cách làm khác biệt để giải quyết vấn đề. Điều này giúp doanh nghiệp liên tục cải tiến, duy trì lợi thế cạnh tranh và thích nghi nhanh chóng với những thay đổi của thị trường.

Cách để HR xác định “người phù hợp”

Việc tuyển người phù hợp không chỉ dừng lại ở cảm giác “hợp mắt” hay ấn tượng ban đầu trong buổi phỏng vấn. Đây là một quy trình cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng, có phương pháp và dựa trên dữ liệu, nhằm đảm bảo rằng ứng viên được chọn sẽ thực sự hòa nhập và gắn bó lâu dài với tổ chức. Dưới đây là những bước quan trọng mà HR nên áp dụng để xác định đúng “người phù hợp”.

Xác định rõ văn hóa và giá trị cốt lõi của công ty

Trước khi bắt đầu tìm kiếm, HR cần trả lời câu hỏi: “Doanh nghiệp chúng ta đề cao điều gì nhất?”. Đó có thể là sự sáng tạo, tính kỷ luật, tinh thần đồng đội, hay khả năng đạt hiệu quả công việc nhanh chóng. Khi hệ thống giá trị cốt lõi đã rõ ràng, việc tuyển người phù hợp trở nên chính xác hơn vì HR biết được mẫu ứng viên nào có thể hòa nhập tốt và phát huy hết tiềm năng. Ngoài ra, việc truyền đạt rõ ràng văn hóa ngay từ đầu cũng giúp ứng viên tự đánh giá mức độ phù hợp của bản thân với công ty.

Đánh giá qua phỏng vấn hành vi (Behavioral Interview)

Phỏng vấn hành vi là một phương pháp hiệu quả để dự đoán cách ứng viên sẽ xử lý công việc và tình huống thực tế trong tương lai. Thay vì chỉ hỏi lý thuyết, HR đặt ra những câu hỏi về trải nghiệm trước đây, yêu cầu ứng viên mô tả hành động, cách ra quyết định và kết quả đạt được. Cách tiếp cận này giúp nhà tuyển dụng không chỉ đánh giá kỹ năng, mà còn nhìn thấy cách ứng viên phản ứng trong bối cảnh cụ thể, từ đó xác định họ có thực sự là người phù hợp hay không.

Sử dụng các bài test tính cách và tư duy

Công cụ đánh giá như MBTI, DISC, hoặc các bài test năng lực giúp HR hiểu sâu hơn về tính cách, phong cách làm việc và khả năng tư duy của ứng viên. Những bài test này không phải để “đóng khung” con người, mà để xem mức độ tương thích giữa ứng viên và môi trường làm việc của công ty. Khi kết hợp kết quả test với các yếu tố khác, HR sẽ có cái nhìn toàn diện hơn, nâng cao khả năng tuyển người phù hợp ngay từ vòng sàng lọc.

Thử việc có định hướng rõ ràng

Giai đoạn thử việc không chỉ là khoảng thời gian để ứng viên chứng minh năng lực chuyên môn, mà còn là dịp để đánh giá cách họ hòa nhập với đội nhóm, tiếp nhận văn hóa công ty và xử lý các tình huống thực tế. Một chương trình thử việc có định hướng rõ ràng, kèm theo phản hồi thường xuyên, sẽ giúp HR sớm nhận ra liệu ứng viên có thực sự phù hợp để gắn bó lâu dài hay không. Đây là bước “lọc cuối” quan trọng trong chiến lược tuyển người phù hợp.

Khi nào nên ưu tiên “giỏi nhất” hơn “phù hợp”?

Dù tuyển người phù hợp là chiến lược mang tính bền vững và được nhiều doanh nghiệp áp dụng để xây dựng đội ngũ ổn định, vẫn tồn tại những hoàn cảnh mà yếu tố “giỏi nhất” cần được đặt lên hàng đầu. Điều này thường xảy ra khi doanh nghiệp đứng trước yêu cầu cấp bách về chuyên môn hoặc đang trong giai đoạn cần bứt phá nhanh.

Dự án ngắn hạn đòi hỏi chuyên môn đặc thù

Khi doanh nghiệp nhận một dự án mang tính thời vụ hoặc cần hoàn thành trong thời gian rất ngắn, việc tìm kiếm nhân sự giỏi nhất trong lĩnh vực đó có thể là lựa chọn tối ưu. Trong trường hợp này, yêu cầu về kỹ năng và kinh nghiệm chuyên sâu sẽ được ưu tiên hơn yếu tố hòa nhập lâu dài. Tuy nhiên, nếu có thể kết hợp giữa chuyên môn cao và sự tương thích cơ bản với văn hóa, doanh nghiệp sẽ tránh được những xung đột trong quá trình thực hiện.

Vị trí đặc thù khó tìm người thay thế

Một số vị trí đòi hỏi kiến thức hoặc kỹ năng hiếm, chẳng hạn như chuyên gia trong ngành công nghệ cao, kỹ sư thiết kế hệ thống đặc biệt, hoặc chuyên viên quản lý dự án ở quy mô lớn. Khi thị trường nhân lực cho những vị trí này khan hiếm, việc lựa chọn ứng viên giỏi nhất là cần thiết để đảm bảo dự án và vận hành không bị gián đoạn. Dù vậy, HR vẫn nên đánh giá khả năng ứng viên hòa nhập để tránh những rủi ro về xung đột trong môi trường làm việc, ngay cả khi không thể đáp ứng đầy đủ tiêu chí tuyển người phù hợp.

Giai đoạn khởi nghiệp cần chuyên gia để thiết lập hệ thống

Trong thời kỳ khởi nghiệp, doanh nghiệp thường cần những cá nhân dày dặn kinh nghiệm để nhanh chóng xây dựng nền tảng vận hành, từ quy trình sản xuất đến chiến lược kinh doanh. Lúc này, yếu tố “giỏi nhất” về chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn sẽ giúp rút ngắn thời gian thử nghiệm, tránh sai lầm tốn kém. Tuy nhiên, để duy trì tinh thần khởi nghiệp năng động, HR nên tìm người vừa xuất sắc về kỹ năng, vừa có khả năng thích ứng và cộng tác – tức là vẫn đảm bảo một phần nguyên tắc tuyển người phù hợp.

Cân nhắc giữa “giỏi nhất” và “phù hợp”

Ngay cả trong những tình huống buộc phải chọn “giỏi nhất”, yếu tố hòa nhập văn hóa và khả năng làm việc nhóm vẫn cần được xem xét. Một chuyên gia tài năng nhưng xung đột với môi trường làm việc có thể gây tổn hại cho tinh thần tập thể và tiến độ công việc. Vì thế, chiến lược thông minh là cân bằng giữa trình độ chuyên môn và mức độ phù hợp, nhằm đảm bảo vừa đạt mục tiêu ngắn hạn vừa bảo vệ sự ổn định lâu dài.

Xem thêm: Khi nhân viên tốt muốn rời đi – sếp nên làm gì?

Kết luận

Tuyển dụng không chỉ là tìm người lấp vào chỗ trống, mà là tìm người sẽ đồng hành, phát triển cùng tổ chức. Trong bối cảnh thị trường lao động biến động, chiến lược tuyển người phù hợp không chỉ giúp doanh nghiệp ổn định mà còn tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng dài hạn.

HR cần thay đổi tư duy từ “tuyển người giỏi nhất” sang “tuyển người phù hợp nhất” – bởi sự phù hợp mới là yếu tố quyết định cho một mối quan hệ lao động bền vững, hiệu quả và cùng nhau phát triển.